Trong chăn nuôi gia cầm, đặc biệt là nuôi gà thả vườn hoặc bán công nghiệp, bệnh nấm đường tiêu hóa gà (hay còn gọi là bệnh nấm diều) là một trong những mối đe dọa thầm lặng nhưng gây thiệt hại kinh tế đáng kể. Bệnh không gây chết hàng loạt nhanh chóng như cúm hay Newcastle, nhưng lại khiến gà suy giảm hệ miễn dịch, chậm lớn và tiêu tốn thức ăn vô ích. Bài viết dưới đây sẽ cập nhật những thông tin khoa học mới nhất năm 2025 giúp bà con chủ động trong việc phòng và trị căn bệnh này.
Tổng quan về bệnh nấm đường tiêu hóa ở gia cầm
Bệnh nấm đường tiêu hóa thường xuất hiện phổ biến khi môi trường nuôi nhốt bị ẩm ướt hoặc nguồn thức ăn không được kiểm soát tốt. Thực tế cho thấy, gà nuôi theo phương thức tận dụng thức ăn tự phối trộn, cám gạo dư thừa hoặc nuôi thả trong vườn có bóng râm ẩm thấp là đối tượng dễ nhiễm bệnh nhất.
Theo các chuyên gia Alo 789, mặc dù tỷ lệ tử vong trực tiếp chỉ dao động từ 5-10%, nhưng hệ lụy của nó là rất lớn: gà bị tổn thương niêm mạc ruột, mất khả năng hấp thụ dinh dưỡng, dẫn đến còi cọc, tiêu chảy kéo dài. Đối với gà đẻ, bệnh gây sụt giảm sản lượng trứng nghiêm trọng và làm giảm tỷ lệ ấp nở thành công.
Tác nhân chính gây ra bệnh
Nguyên nhân trực tiếp gây bệnh là do một loại nấm men có tên khoa học là Candida albicans (hoặc Monilia albicans). Đây là loại nấm có khả năng sinh tồn rất mạnh trong môi trường tự nhiên.
- Nguồn lây nhiễm: Nấm chủ yếu tồn tại trong thức ăn hỗn hợp, các nguyên liệu như cám gạo, ngô, khô dầu bị ẩm mốc hoặc do nguồn nước uống nhiễm bẩn.
- Cơ chế gây hại: Khi gà ăn phải bào tử nấm, chúng sẽ phát triển mạnh mẽ dọc theo hệ thống tiêu hóa từ thực quản, diều, dạ dày tuyến cho đến ruột non và đôi khi là ruột già.
- Hậu quả sinh lý: Nấm bám thành mảng làm tế bào niêm mạc ruột dày lên, ngăn cản quá trình bài tiết enzym tiêu hóa và quá trình thẩm thấu chất dinh dưỡng qua thành ruột. Điều này lý giải tại sao gà ăn rất nhiều nhưng vẫn gầy yếu và phân ra thức ăn còn nguyên hạt.
Triệu chứng lâm sàng và bệnh tích đặc trưng
Bà con cần quan sát kỹ các biểu hiện hằng ngày của đàn gà để phát hiện sớm các dấu hiệu sau:
Dấu hiệu bên ngoài
- Gà có biểu hiện ăn uống kém, chậm chạp, hay đứng ủ rũ, xù lông.
- Nôn mửa: Đây là dấu hiệu đặc trưng khi nấm phát triển mạnh ở diều, làm thức ăn bị lên men, gà thường nôn ra dịch nhầy có mùi hôi chua.
- Tiêu chảy: Phân gà thường có màu xanh, đặc biệt là lẫn thức ăn chưa tiêu hóa hết (như tấm, ngô còn nguyên hình dạng).
- Biến đổi ở mào: Mào gà dày lên, xuất hiện các ổ mủ gồ lên màu trắng, sau đó khô lại và bong vảy như gàu.
Bệnh tích khi mổ khám
- Tại diều: Niêm mạc diều bị tổn thương nặng, xuất hiện các mảng bám màu trắng đục như váng sữa hoặc lớp màng giả bám chặt vào niêm mạc.
- Tại dạ dày: Dạ dày tuyến sưng to, đôi khi có hiện tượng xuất huyết nhẹ hoặc loét niêm mạc.
- Tại ruột: Thành ruột dày lên đáng kể, bên trong lòng ruột bao phủ bởi một lớp dịch nhầy hoặc mảng nấm trắng xóa.
Phác đồ phòng và điều trị bệnh hiệu quả nhất
Để xử lý triệt để nấm đường tiêu hóa, bà con cần thực hiện song song việc dùng thuốc và cải tạo môi trường sống.
Biện pháp phòng bệnh chủ động
- Kiểm soát thức ăn: Tuyệt đối không cho gà ăn thức ăn đã quá hạn, ẩm mốc hoặc bốc mùi lạ. Kho chứa cám cần khô ráo, thoáng mát và có kệ kê cao cách mặt đất.
- Vệ sinh môi trường: Định kỳ sát trùng chuồng trại bằng các dung dịch chuyên dụng. Đặc biệt chú ý vệ sinh máng ăn, máng uống hằng ngày để tránh rêu mốc bám.
- Nâng cao sức đề kháng: Bổ sung men vi sinh vào thức ăn để cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột, ức chế sự phát triển của nấm men.
Kỹ thuật điều trị khi gà mắc bệnh
Theo như những người quan tâm CPC1 đá gà được biết, khi xác định đàn gà đã nhiễm nấm, cần thực hiện ngay các bước sau:
Bước 1: Sử dụng thuốc kháng nấm chuyên dụng
Trộn vào thức ăn một trong các loại thuốc sau theo liều lượng chỉ định (điều trị dùng liều gấp đôi liều phòng):
- Nystatin (hoặc Mycostatin): Liều 1g/kg thức ăn. Đây là loại kháng sinh kháng nấm cực kỳ hiệu quả cho đường tiêu hóa.
- Alltech: Liều 1g/kg thức ăn giúp hấp phụ độc tố nấm mốc.
- Quixalus: Liều 1g cho 20-30kg thể trọng gà.
- Đồng Sunfat (CuSO4): Pha với tỷ lệ 1/1000 (1g cho 1 lít nước) cho gà uống trong 3-5 ngày để sát khuẩn đường tiêu hóa.
Bước 2: Giải độc và phục hồi cơ thể
- Hỗ trợ gan thận: Trộn Methionine vào thức ăn (liều 5g/1kg thức ăn) để hỗ trợ gan đào thải độc tố do nấm tiết ra.
- Bổ sung điện giải: Pha vào nước uống Vitamin C (5g/lít) kết hợp Glucoza (20g/lít) để giúp gà tăng sức đề kháng và bù đắp năng lượng bị thiếu hụt.
- Men tiêu hóa: Sau khi kết thúc liệu trình kháng nấm, cần bổ sung men tiêu hóa chịu kháng sinh để phục hồi lại lớp niêm mạc ruột.
Giải đáp thắc mắc thường gặp về bệnh nấm ở gà
Bệnh nấm đường tiêu hóa có lây sang người không?
Nấm Candida albicans là loại nấm cơ hội có thể gây bệnh ở nhiều loài, bao gồm cả người. Tuy nhiên, việc lây trực tiếp từ gà sang người là rất hiếm. Người chăn nuôi nên đeo khẩu trang và găng tay khi tiếp xúc với gà bệnh hoặc vệ sinh chuồng trại để đảm bảo an toàn vệ sinh dịch tễ.
Tại sao dùng kháng sinh điều trị tiêu chảy mãi mà gà không khỏi?
Đây là sai lầm phổ biến. Nhiều bà con nhầm tưởng tiêu chảy do nấm là do vi khuẩn (như E.coli hay thương hàn) nên dùng kháng sinh mạnh. Kháng sinh không tiêu diệt được nấm, ngược lại còn tiêu diệt vi khuẩn có lợi, tạo điều kiện cho nấm phát triển mạnh hơn. Nếu thấy gà tiêu chảy kèm triệu chứng nôn mửa và mào bong vảy, hãy nghĩ ngay đến bệnh nấm.
Hy vọng những kiến thức chuyên sâu về bệnh nấm đường tiêu hóa gà trên đây đã giúp bà con có thêm kinh nghiệm để bảo vệ đàn gia cầm của mình. Việc phát hiện sớm và dùng đúng thuốc kháng nấm là chìa khóa để bảo vệ năng suất chăn nuôi.
